“Эмэгтэйчүүд авлигагүй нийгмийн төлөө” чуулганы үеэр “Хууль судлал хөгжлийн төв” ТББ-ын тэргүүн, хуульч, В.Удвалаас дараах зүйлсийг тодрууллаа.

  -Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэг манай нийгмийн эд эс бүрт үүрлээд байна. Ийм үед танай байгууллага нийгмийн тодорхой нэг хэсэг дэх авлигын асуудалд анализ хийжээ. Судалгааныхаа үр дүнгээс танилцуулна уу?

  -Бид маргаантай байгаа 42 кейс дээр судалгаа хийж, өнгөрөгч зургаан сард энэхүү судалгааныхаа тайланг эцсийн байдлаар бэлэн болгосон. Хот байгуулах, газар зохион байгуулалтын салбарт авлигын асуудал байна уу, үгүй юу гэдэг мониторингийн судалгаа хийсэн юм. Энэ салбарт бидний ажигласнаар гурваас дөрвөн чиглэлийн авлигын эрсдэл байна гэж үзсэн. Яаж урьдчилан сэргийлэх, зогсоох вэ гэдэг асуудлыг хөндсөн. Нэг дэх асуудал нь, Улаанбаатар хотын өмнө талын хэсэг бол тусгай хамгаалалттай газар нутагт хамаардаг. Зайсангийн амд аялал жуулчлалын зориулалтаар газар эзэмших эрхтэй болохоос өмчлөх эрх хэнд ч байхгүй. Гэтэл өнөөдөр яам болон холбогдох байгууллагууд нь хууль тогтоомжийг зөрчиж үйл ажиллагаа явуулсны үр дүнд тэнд суурьшлын бүс үүсчихээд байна. Хуулинд бол аялж байгаа хүмүүсийн отоглох зориулалтын байр байж болно гэж заасан байгаа. Үүнээс болоод Зайсангийн ам өнөөдөр том үнэтэй дүүрэг болоод хувирчихсан. Иргэд үүнийг авлигын сүлжээ байгаа учраас ийм болсон гэж үзсэн.

  -Ганц Зайсангийн ам ч гэлтгүй, Туул голын сав газар, эрэг дагуу олон аж ахуйн нэгж хашаа татаж, хувийн эзэмшил болгосон асуудалд хариуцлага тооцох хүн өнөөдөр алга. Энэ асуудлыг хууль эрхзүйн хүрээнд шийдвэрлэх ямар гарц шийдэл байна вэ?

  -Өнөөдөр нэгэнт суурьшлын бүс болсон Зайсангийн ам, Туул голын сав дагуух барилгуудын ашиглалтыг хариуцаж байгаа байгууллагуудын татварыг өндөрсгөх ёстой. Аялал жуулчлал, тусгай зориулалтын газар учраас үүнийг татварын механизмаар зохицуулах ёстой. Өөр аргагүй. Нөгөө талаар эдгээр барилгыг нураая гэхээр зарлага өндөр тусах юм. 

  -Хотын төвд мөн газартай холбоотой олон маргаан гарч байдаг шүү дээ. Үүний шалтгаан нөхцөл эргээд авлигатай холбогдож байгаа болов уу?

  -Хот төлөвлөлт дотор хамгийн гол суурийг эзэлдэг газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөө гэж бий. Энэ төлөвлөгөөг ИТХ бусад байгууллагатай зөвлөхгүй батлаад явдаг, хяналт тавих механизм сул байгаа учраас энд авлига үүсэх боломжууд бий болж байна. Үүний үр дүнд хотын төвд нэг цэцэрлэгийн газар дээр бөөн маргаан болсон. Тухайн цэцэрлэгийн эрхлэгч байсан хүн авлигын шинж чанартай үйл ажиллагаа явуулсан учраас тэр газрыг “Хөсөгтөн трейд” компанид зарсан шүү дээ. Энэ компанитай холбоотой асуудал өнөөдөр ч нийгмийн анхаарлын төвд орчхоод байна. Яг үүнтэй ижилхэн асуудал түм бумаараа нийслэлийн төвд бий. Барилга хоорондын зай тодорхой хэмжээнд байх ёстой. Гэтэл өнөөдөр машин багтахгүй, цонх нар хаасан ойрхон зайд барилга барьж байна. Хүн аюулгүй, амар тайван амьдрах орчныг бүрдүүлж өгч чадахгүй байна. Энэ бүхэн газар зохион байгуулалт, газрын харилцаа түүний зөвшөөрөлтэй холбоотой авлигын эрсдэлүүдийг бий болгосоор байгаа юм. Мөн хотын төвд байгаа дутуу баригдсан, суурийг нь тавиад хаясан, арав хорин жил болж байгаа барилгууд дээр нийслэл өөрөө арга хэмжээ аваад зохицуулах шаардлагатай. Авлига авсан хүмүүсийг нь мөрдөөд хариуцлага хүлээлгээд, зардлыг нь гаргаад энэ асуудлыг цэгцлэх хэрэгтэй байна. 

  -Гэр хорооллын газрыг чөлөөлж, орон сууц барина гэдэг ч хэрэгжилт тааруухан байдаг. Энэ юутай холбоотой вэ?

  -Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн бодлогын хүрээнд тодорхой хорооллуудын газрыг чөлөөлж орон сууцжуулах хөтөлбөр хэрэгжиж байсан. Сүхбаатар дүүргийн долдугаар хорооноос эхэлсэн. Гэтэл өнөөдөр геологийн 80 айлын орон сууц гээд дөрвөн тийшээ харсан жижиг байрнууд хийсэн юм билээ. Гэтэл үүнийг хувьчилж авах эсэх асуудал нь одоо хүртэл шийдэгдэхгүй байна. Энэ бол төрийн байгууллагууд хоорондоо уялдаа холбоогүй үйл ажиллагаа явуулдаг, төлөвлөлтийн асуудал болон нэгдсэн бодлого чиглэлгүй, авлигын эрсдэл өндөр байгааг харуулж байгаа юм. Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн асуудлыг цэгцэлж, бодлого зорилтоо хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.
  Энэ мэт асуудлууд дээр бие биендээ найр тавихгүйгээр таслан зогсоогоод эрүүл, авлигагүй орчныг бий болгох шаардлагатай. Хариуцдаг төрийн байгууллагууд нь үүний мөрөөр хяналт шалгалт хийх ёстой. Бид ийм зүйл байна гэдгийг гаргаж тавьсан. Мэргэжлийн хяналтын газар үүн дээр хариуцлага хүлээх ёстой. Тодорхой түвшинд ярьсан ч урагшлахгүй байна.