Малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч иргэдийн нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэг удаа нөхөн төлүүлэх хууль нэгдүгээр сарын 01-нээс хэрэгжиж эхэлсэн. Улсын хэмжээнд 250 орчим мянган малчин бий гэдэг. Тэдний дөнгөж 20 хувь нь л нийгмийн даатгалын шимтгэл төлдөг судалгаа бий. Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ энэ оноос 420 мянган төгрөг болсон. Тэгвэл нийгмийн даатгалын шимтгэл нөхөн төлөхдөө хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 10 хувиар тооцож нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх учиртай. Тэгэхдээ 1995 оноос хойш өнөөг хүртэл хугацаанд төлж чадаагүй нийгмийн даатгалын шимтгэлээ төлөх юм. Нийгмийн даатгалын Ерөнхий газар (НДЕГ)-аас өчигдөр (2020.01.13) энэ оноос хэрэгжиж буй нийгмийн даатгалын салбартай холбоотой хуулиудыг танилцууллаа. Нийгмийн даатгалын байгууллага дөрвөн сан хариуцдаг. Тэтгэврийн даатгал, тэтгэмж, ажилгүйдэл, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалын сан гэх мэт. Ажилгүйдэл, үйлдвэрлэлийн осол, тэтгэмжийн даатгалын сангийн хувьд орлогоороо зарлагаа бүрэн нөхөж, цаана нь чөлөөт үлдэгдэлтэй байна. Харин Тэтгэврийн даатгалын сангийн хувьд тодорхой хэмжээний улсын санхүүгийн дэмжлэг авдаг. Өнгөрсөн 2019 онд улсын төсвөөс 605 тэрбум төгрөгийг тэтгэврийн санд өгчээ. Энэ онд 400 гаруй тэрбум төгрөгийн санхүүжилт төсвөөс авах тооцоо бий. Одоогийн нийгмийн даатгалын хуулиар хууль батлагдах хүртэл үүссэн үүргийг улсын төсөвт төр хариуцна гэж заажээ. Өөрөөр хэлбэл 605 тэрбум төгрөгөөс 240 орчим тэрбум төгрөгийг төр хуулиар хүлээсэн үүргийн дагуу 1995 оноос өмнө тэтгэвэр тогтоолгосон иргэдэд олгож байгаа аж. УИХ-ын гишүүн Б.Ундармаагийн дампуурсан Капитал банкинд нийгмийн даатгалын сангийн мөнгө хадгалагдаж байсан. Энэ мөнгийг өнөө хүртэл авч чадаагүй байгаа. НДЕГ-ын дэд дарга Г.Саран “Одоогийн байдлаар 101 тэрбум төгрөгийн төлбөр үүснэ гэж үзэж байгаа. Энэ нь холбогдох журмынхаа дагуу банкны эрх хүлээн авагчид материалыг нь бүрдүүлээд өгчихсөн байгаа” хэмээн мэдээллээ. УИХ-аас дампуурсан банкуудад байгаа нийгмийн даатгалын шимтгэлийн мөнгөний тооцоог гаргах, Нийгмийн даатгалын санд эргүүлэн төвлөрүүлэх ямар боломж буйг судлах ажлын хэсэг байгуулагдсан. Одоогоор уг ажил ямар шатанд яваа талаар тодорхой мэдээлэл гараагүй, шалгалтын ажил үргэлжилж буй аж.

Ингээд Нийгмийн даатгалын тухай хуулиудад орсон зарим өөрчлөлтийн талаар дор хүргэе.

-Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн нийгмийн даатгалаа шимтгэлээ нэг удаа нөхөн төлөх хуулийн үйлчлэлд 15-60 насны иргэд хамаарна. Шимтгэл төлөхдөө хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 10 хувиар буюу сард 42 мянган төгрөгөөр тооцох юм.
-Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт үндэсний хорооны тогтоолоор 2020 онд сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 420 мянган төгрөг байхаар шинэчлэн тогтоосон. Үүнтэй холбоотойгоор нийгмийн доод хэмжээнээс тооцон шимтгэлээ төлдөг сайн дурын даатгуулагчийн сард төлөх шимтгэлийн хэмжээ 56700 төгрөг боллоо.
-Сайн дурын даатгуулагчийн гэрээний хугацаа дууссан тохиолдолд дараагийн сард багтаан шимтгэлээ төлж, уг шимтгэл даатгалын санд орсон бол анх гэрээ байгуулсан хугацааг нэг удаа сунгасанд тооцно. Ингэснээр заавал Нийгмийн даатгалын хэлтэст биеэр очих шаардлагагүй болжээ.