Хэдхэн жилийн өмнө  коронавирусын халдварын тохиолдлууд гарч,  дэлхий нийтээрээ яах учраа олохгүй мэгдэж хүлээж авсан.  Ковид  бидэнд байтугай дэлхийд цоо шинэ зүйл байв. Манайхан эхэн үедээ сандарч, мэгдсэн ч хэсэг хугацаанд ковидын тохиолдол бүртгэгдээгүй болохоор бусдаас туршлага судлах биш, туршлага хуваалцах хэмжээнд байна гээд нэлээд онгиргон  байлаа. Хот, хөдөөгүй эл хуль болж, хилээ хааж, гадаадад байсан иргэддээ төмөр нүүрээ харуулж, автобусанд явсан залууг гэмт хэрэгтэн мэт барьж,  гэр хорооллын хашааны гадна амьтны хүрээлэнгийн амьтан шиг  хашчихсан, тэсгим хүйтэнд хэдэн цаг ч тамласан юм. Гадны иргэнийг хэдэн сар хэвтүүлж эмчлээд, Анх-Отгон гэж өхөөрдөн нэрлэв. Монгол хүнд тусдаггүй юм билээ  гэж омогшиж нэг үзсэн.  Өвдөж зовсон хүмүүс эмчийн тусламж авч чадалгүй насбарж байхад, хүнд суртлаас болж олон хүн хохирсон.  22-ын товчоон дээр саатуулагдан амь насаа алдаж, яаралтай эмнэлэг бараадах гээд хүнд суртлаас болж тусламж авч чадалгүй хорвоогийн мөнх бусыг үзлээ.  Олон ч хүн цар тахлаас болж өөд болсон. Ах дүү, амраг хань, үр хүүхэдтэйгээ уулзаж чадалгүй амьдын тамд тарчлан насбарсан хүн хэд билээ.  Дэндүү олон харамсам түүхүүд. Энэ хооронд эмнэлгийн ажилтнууд,  эмч нар, цагдаа, онцгойгийнхон гээд байгууллагууд  нойр хоолоо умартан,   тамираа бартал ажилласныг бол үгүйсгэхгүй.

Хэнтэй уулзаж, хаагуур явснаа мөрдүүлээд л. “Хархан нүдэн” тоглолтоос халдвар тарлаа гэж үзэгчдийг мөшгиж сүйд болов. Корона туссан жолооч залуугийн амьдралыг самрангаа алдсан. Ер нь л самарсан даа.  Явсан зам мөрийг нь мөшгиж, хүүхэн шуухантай холбож сүйд хийх шахсан.  Дараа нь нөгөө залуу тийм маршрутаар яваагүй, өөр газар хөл хорионд байсан эхнэрээ аваад л гэртээ харьсан гэдэг. Хот хөдөөгүй гэртээ хоригдож, гудамж талбай  эл хуль болчихсон байлаа. Орцонд нь коронатай хүн илэрлээ гээд орцоор нь цоожилчихсон удаа ч бий. Хороогоороо гарч, орж чадахгүй, хориулж ч үзлээ.  Сүүлдээ вакцины хэрүүл үргэлжилсэн. Хүний санах ой ч богино юм даа. Одоо тэгэж их сандралдаж байснаа мартах нь мартаж, зарим нь бүүр түүрхэн л санаж байна. Уг нь саяхны л болсон явдал. Угтаа корона тэр чигтээ алга болчихоогүй, сүргийн дархлаа тогтож, коронаг ханиад мэт хүлээж авч, эмчлэх арга чаргаа олчихсон.

Цоо шинэ вирус учраас  хэрхэн эмчлэх,  халдвараас хамгаалах арга чаргыг тааж мэдэхийн аргагүй байсан нь үнэн. Одоогоор  цар тахлын үед 22 их наяд төгрөгийн төсвийг тодорхой бусаар зарсан гэсэн мэдээлэл бий. Энэ бол томоохон аж ахуйн нэгжийн болон  татварын мөнгө зэрэг мэдэгдэж буй тодорхой тоо юм.    Иргэд мэдэх эрхийнхээ хүрээнд энэ зарцуулалтыг болж нүүрсний, Хөгжлийн банкны сонсголууд шиг мэдэх эрхтэй юм. Татварын мөнгийг хэрхэн зарцуулж байгааг хянах эрхтэй. Ковидын үеийн зарцуулалтыг нь  нэлээд олон улс орон дээр  явуулсан   судалгаа байна лээ.  Өндөр хөгжилтэй орнууд ДНБ-ийнхээ 16 хувь, хөгжиж буй манайх шиг орнууд ДНБ-ийхээ 4-5 хувийг зарцуулсан байна гэсэн судалгааны дүн гарч. Гэтэл манайд одоо ил яригдаж буй 20 гаруй их наяд гэх тоо бол   ДНБ-тэйгээ тэнцэхүйц хэмжээний зардал гаргасан болж таарах гээд байна. Дэлхийд байхгүй зарцуулалт гэж энийг л хэлэх байх. Энэ хорь гаруй их наяд бол одоо мэдэгдэж байгаа дүн шүү. Хэрэв сонсгол болвол хэд болж нэмэгдэхийг хэлж мэдэхгүй байна. Мөнгөний зарцуулалтаас  гадна, хүний эрх, төрийн албаны асуудлууд ч сонсгол болвол зайлшгүй яригдана.

Нялх балчир хүүхэд хүртэл өөрийн хадгалж байсан мөнгөө хандивласныг санаж байна. Албан ёсоор орж ирсэн мөнгө төгрөг бүртгэлтэй байдаг биз. Хувь иргэд, аж ахуйн нэгжээс хандивласан мөнгө төгрөг хаачсан юм бол.  Ковидын төсвийг ил болгохыг бүгд шаардаж байна. Нэг хүний найман сая гэдэг ямар үндэслэлтэй байв. 100 гаруй мянгад багц эмчилгээ авч хэрэглэсэн хүмүүс мэдэх биз. Яавч найман саяын багц хэрэглээгүй.  Тусгай ид шидтэй эмчилгээ л хийгээгүй бол яагаад найман сая гэж. Энэ бүхэн хариулт нэхэж байна.

Хорь гаруй их наядын хажууд Хөгжлийн банкны дуулиант 2.3 их наядын асуудал бол үдийн будаа юм биш үү. Ковидын үеийн санхүүгийн заруулалтыг хэлэлцэх хяналтын сонсгол эхэлсэн ч шинжээч байхгүй гэх шалтгаанаар өнгөрсөн онд  хойшилсон. Одоо болтол сураг чимээ алга.  Мэргэжлийн шинжээчээр дүгнэлт судалгаа гаргуулна гэж хэлээд хойшилсон. Маскны үнэ гэхэд л хэд нугарч байлаа. Ковидын сонсгол сонгуулиас өмнө  ил болвол нэлээд шуугиан тарина шүү. 2022 онд эрх баригчид ковидын үеийн зардал төсвийг ил болгоно гэж өөрсдөө ам гарч байсан үе бий. Одоо харин шалтаг тоочин хойшлуулахын учир юунд байна. Их хурлаас шинжээч томилж өгөхгүй УИХ цөөнхийн хэд  шаардлагаа нэхсээр сууна. Энэ сонсгол болвол  их олон зүйлийг ил болгож тос, усаар нь ялгаад өгөх юм. Зуд болохоор нохой зоолдог шиг  ковидын далимаар завшигчид    сонсгол хойшлуулав уу.