Сурагч насны түүх, дурсамж гэдэг хүний сэтгэл дотор гэнэн цайлган, цагаахнаараа оршин байдаг болов уу. Цаг хугацаа хэдий өнгөрсөн ч ангийнхаа нөхдийг яг л хүүхэд насных нь ааш зан, дүр төрхөөр нь хүлээн авдаг хүмүүс бол нэг ангийнхан билээ. Цаг хугацаа нэгэнт нисэн одож хүүхэд насны гэгээн цайлган төрхөөрөө хэн нэгнийхээ сэтгэлд мөнхөрсөн эрхэм хүмүүс өдгөө эцэг эх, зарим нь бүр эмээ өвөө болчихсон явна. 

Бидний наймдугаар анги төгссөний 30 жилийн ойн уулзалт өнгөрсөн долдугаар сарын 11-12-нд Баян-Өлгий аймгийн Алтанцөгц сумын зусланд болсон бөгөөд миний бие оролцож чадаагүй юм. 30 жилийн уулзалтад манай төгсөлтийн 30 гаруй нь цугларчээ. 

Манай төгсөлтийнхөн наймдугаар анги төгссөний 30 жилийн ойг тохиолдуулан төрөлх сумандаа спорт тоглоом сагсан бөмбөгийн талбай барьж өгч бэлэг барьсан юм. Мөн энэ намар манай сумын сургуулийн түүхт 80 жилийн ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэх гэж байгаа. Бидний барьж өгч буй спортын талбай сургуулийн ойд бас давхар бэлэг болно. Манай төгсөлтийнхний барьж өгч байгаа сагсан бөмбөгийн талбай Алтанцөгц сумын хүүхэд залуучуудын спортоор хичээллэж, чөлөөт цагаа өнгөрүүлдэг газар болно гэдэгт итгэлтэй байна.

Одоогоос 30 жилийн тэртээ Баян-Өлгий аймгийн Алтанцөгц сумын дунд сургуулийн наймдугаар ангийг хамтдаа төгссөн найзуудтайгаа өнгөрсөн наймдугаар 23-нд Өлгийд уулзлаа. Уулзалтад Алтанцөгц сум, Өлгий хотод аж төрдөг арваад хүүхэд хүрэлцэн ирлээ. Манай ангиас Улаанбаатар хотоос миний бие М.Тилеген, Өлгий хотод амьдарч суугаа И.Айгүл, З.Нурлыгүл, К.Күлаш, 8-ын “а”-гаас М.Октябрь, Ш.Айбек, 8-ын “в”-гээс А.Серёжат, Х.Март, Ж.Бахытгүл, мөн Т.Абдилмалик, Ш.Мухамед, Х.Дина нар байв. Бид хэд Өлгий хотод Ховд голын хөвөөнд байдаг “Найрамдал” толгойд гарч дурсамжийн зураг татуулж, дараа нь хамтдаа зоог барив. Зоогийн дараа бид манай 8-ын “б” ангийн онц сурлагатан Ы.Айгүлийнд зочилж шөнө болтол сурагч насныхаа дурсамжийг хуучлав. Наймдугаар анги төгссөнөөсөө хойш нэг ч удаа албан ёсны уулзалт зохиож, анги хамт олноороо цуглаж байгаагүй болохоор гэгээн гэрэлт дурсамжуудаа хөглөн цөм л хүүхэд насандаа оччихсон шиг жаргалтай байлаа. Цаг хугацаа гэдэг харвасан сум мэт өнгөрдөг юм байна. Саяхан л сургуулиа төгсөөд инээд хөөр болон хонхны баяраа тэмдэглэж байсан охид, хөвгүүд бид алдрайхан бага нас минь түүх болон үлджээ хэмээн хуучилсан юм. Уулзалт ч сайхан болж, дахин дахин уулзахын ерөөлийг бие биедээ тавьж байв.

Бид хэд Өлгий хотод Ховд голын хөвөөнд байдаг “Найрамдал” толгойд гарч дурсамжийн зураг татууллаа

Наймдугаар сарын 23-нд Өлгийд болсон уулзалтаас

Наймдугаар ангийг “а”, “б”, “в” гээд гурван ангийн 90 гаруй хүүхэд төгсч байв. 1989 онд наймдугаар ангиа төгссөн бид тал тал тийшээ явсан юм. Зарим нь эрдмийн мөр хөөгөөд техникум, ТМС-д, зарим нь аймгийн төв рүү есдүгээр ангид төгсөөд суралцахаар явж байлаа. Тэгвэл бидний зарим нь Алтанцөгц сумандаа үлдэж илгээлтийн эзэн болж амьдралын мөр хөөцгөөсөн.

Тэртээ 1981 оны намар шинэхэн үзгийн үзүүр чимхэж, цагаан цаасан дээр цэнхэр бэхийн толбо татуулж, үеийн жаалуудтайгаа тохой нийлүүлэн анх сууж байсан хүүхдүүд өдгөө хийж бүтээх ид насандаа яваа, гэр бүл үр хүүхэдтэй, амьдрал ахуй нь тогтсон хүмүүс болжээ. Манай төгсөлтийнхнөөс зарим нь одоо Алтанцөгц суманд ажиллаж амьдарч байна. Мөн нэлээн хэдэн хүүхэд аймгийн төв Өлгий хотод, зарим нь Улаанбаатарт аж төрж байна. Түүнчлэн 1991-1993 онд Баян-Өлгий аймгаас Казахстаныг чиглэсэн их нүүдэл болсон билээ. Тэр үед манай төгсөлтийнхнөөс ихэнх нь казахуудын түүхэн эх орон болох Казахстаныг зорьсон билээ.

Наймын “б” ангийнхан бага ангидаа

Манай анги 8-ын “б” байсан бөгөөд бид 35-уулаа төгсч байв. Биеийн тамирын багш Х.Солтан биднийг дөрөвдүгээр ангиас удирдаж наймыг төгсгөсөн юм. Ангийн 35 хүүхдээс 22 нь охин, 13 нь хөвгүүд байлаа. Харамсалтай нь 8 “б” ангийн төгсөгчдөөс К.Тилеухан, Х.Хабылниет, Х.Сактаган, Х.Бахытбек, Х.Хосылбек гээд таван хүүхэд тэнгэрийн орноо оджээ. Бурхны оронд одсон найз нараа бид үргэлж санаж явдаг.

1981 оны есдүгээр сарын 1-нд анх сургуулийн босгыг алхаж байсан биднийг Б.Тахыр хэмээх ахмад багш авч А үсгийг зааж байлаа. Манай ангийн охид хичээлд их сайн, хөвгүүд дундаж талдаа байлаа. Наймдугаар ангиа сурагчдыг дүнгээр нь жагсахад манай ангийн онц сурлагатан болох И.Айгүл, Б.Айнаш хоёр тэнцүү оноотой нэгдүгээр байрт орж, охидуудад ирсэн техникумын хуваарийг авч байлаа. И.Айгүл Говь-Алтайн Анагаахын техникумыг төгсч одоо Баян-Өлгий аймгийн нэгдсэн эмнэлэгт ажиллаж буй. Харин Б.Айнаш Архангайн багшийн техникумыг дүүргэж одоо Өлгий хотын 1-р арван жилд багшилж байна.

Мөн манай ангийн сайчууд болох Ө.Жулдызбек, З.Нурлыгүл, М.Саулегүл, Х.Төлеубек нар Улаанбаатар, Эрдэнэт, Өлгий хотоос хуваарь авч байлаа. Бусад хүүхдүүдийн ихэнх нь есдүгээр ангид дэвшин суралцахаар Өлгий хот руу явж, зарим хүүхэд илгээлтийн эзэн болцгоож төрөлх сумандаа үлдсэн билээ.

Одоо манай ангийнхнаас З.Ерболат, Д.Жамилаш, Т.Нуршаш, Ш.Асемгүл, Ж.Дамей нар төрөлх Алтанцөгц сумандаа, И.Айгүл, Б.Айнаш, К.Күлаш, З.Нурлыгүл, Х.Мурат, Б.Жазира нар Өлгий хотод, Ш.Раушангүл Толбо суманд, С.Жанылсын Сагсай суманд ажиллаж амьдарч байна. Манай ангийн бусад хүүхдүүдийн олонх нь Казахстан руу нүүсэн. Х.Төлеубек, Т.Жума, Х.Мухит, К.Ханатбек, Х.Хуаныш, С.Туяк, Д.Төлеухан, Х.Нурмухамед, Ө.Жулдызбек, С.Балбөпе, Х.Марал, К.Зоя, Х.Несибелди, М.Мария, Разия, Х.Сауле, М.Саулегүл, Х.Жайгүл нар Казахстан улсын Нур-Султан, Алматы хот болон бусад мужуудад ажиллаж амьдарч байгаа аж.

8-ын “а” ангийг дуу хөгжмийн багш М.Үмиткер удирдан төгсгөсөн. Уг анги 21 хүүхэдтэй төгсч байлаа. Манай “б” болон “в” ангиудад ихэнх хичээл казах хэлээр ордог байсан бол харин “а” анги бүх хичээлээ монгол хэлээр явуулна. Наймдугаар анги төгсөхөд “а” ангийнхнаас Х.Табарак, И.Алпеш, Р.Намжил нар хуваарь авч Улаанбаатар руу явж, Ш.Айбек, М.Октябрь, Ж.Тохтархан, Т.Лувсанцэрэн болон бусад хүүхдүүд есдүгээр ангид дэвшин суралцахаар болсон. Зарим нь илгээлтийн эзнээр сумандаа үлдсэн билээ.

Наймын “а” ангийнхан бага ангидаа

8 "а" ангийнхан Алтанцөгч сумын 90 жилийн ойгоор

Харин “в” ангийнхныг манай Алтанцөгц сумын сургуулийн захирлаар олон жил ажилласан Х.Абкей багш найм төгсгөж байлаа. Наймын “в” ангийн хөвгүүд хичээлд их сайн байлаа. Онц сурлагатан Ш.Санат, Б.Сейтмурат, С.Халаган, Х.Ерганат гээд. Хөвгүүдээс эхний байрт жагссан тэднээс Б.Сейтмурат, Х.Ерганат нар хуваарьт ирсэн хоёрхон техникумыг авч байлаа. Ө.Хайратбек, О.Айша нар Улаанбаатар, Эрдэнэтээс хуваар авч, бусад хүүхдүүд есдүгээр ангид дэвшиж, зарим нь илгээлтийн эзэн болсон юм.

Наймын “в” ангийнхан бага ангидаа

Наймын “в”-гийн хөвгүүд хичээл төдийгүй урлаг, спортод ч сайн. Сургуулиас зохион байгуулдаг спортын тэмцээнд хөвгүүдээс волейбол, сагсан бөмбөгт в гийнхэн аваргалж, манайх удаалдаг байлаа. “А” ангид хөвгүүд цөөхөн тул багийн спортын өрсөлдөөнд гуравт орно. Спортын тэмцээнд охидоос манай “б” ангийнхан манлайлдаг байв. Манай гурван ангийн бөхийн тэмцээнд “в”-гийн Б.Сейтмурат түрүүлнэ. Хоёр, гуравт “а” ангийн И.Алпеш, Р.Намжил хоёр орно. Б.Сейтмурат наймдугаар ангидаа үндэсний бөхийн өсвөрийн аймгийн аварга шалгаруулах тэмцээнд нэг ч унаагүй түрүүлж улсын аваргад барилдах эрхтэй болж байлаа. Харамсалтай нь бидний хоёр анд Б.Сейтмурат, Р.Намжил хоёр их эрт хорвоог орхисон юм.

Ийнхүү хүмүүний амьдралын гэрэл гэгээт сурагч насныхаа цаг мөчийг хамт өнгөрүүлж, 30 жилийн хугацаанд нэгнээ үргэлж санан дурсч, уулзан учирч, баяр хөөр, жаргал зовлонгоо хуваалцаж яваа 1989 онд Баян-Өлгий аймгийн Алтанцөгц сумын сургуулийн наймдугаар ангийг хамтдаа төгсч байсан найзуудын тухай товчхон өгүүлэхэд ийм байна.

Алтанцөгц сумын ЕБС-ийг 1989 онд төгссөн төгсөгчид

Анги 8 Б    

1. Баукей Айнаш
2. Ыхлас Айгул
3. Шарват Асемгул
4. Семейхан Амангул
5. Зайкен Ерболат
6. Жолай Дамей
7. Дузкей Жамилаш
8. Самет Жанилсын
9. Байхас Жазира
10. Сүйениш Балбөпе
11. Хамай Жайгул
12. Какаша Зоя
13. Өмирзах Жулдызбек
14. Кажей Кулаш
15. Хадыр Марал
16. Хауметбай Мурат
17. Хизатбек Мухит
18. Мерзетхан Мария
19. Хуаныш Нурмухаммед
20. Тайсал Нуршаш
21. Займ Нурлыгул
22. Хуан Несибелди
23. Шаят Раушан
24. Орынхан Разия
25. Хайдар Сахтаган
26. Мубарак Саулегул
27. Хибат Сауле
28. Хуанбай Төлеубек
29. Көкейхан Тилеухан
30. Догал Төлеухан
31. Сакен Туях
32. Махсул Тилеген
33. Галым Хуаныш
34. Хуаныш Хосылбек
35. Төлеубай Жума
36. Хамит Бахытбек
37. Канзелхан Ханатбек

Анги 8 А     

1. Шөндей Айбек
2. Ибкеш Алпеш
3. Сагила Аманбай
4. Ергасым Гулмайра
5. Саса Гулнар
6. Сүхээ Долгормаа
7. Нойнаа Дэнсмаа
8. Билал Жайнагул
9. Тойлаа Лувсанцэрэн
10. Аюуш Мягмарбаатар
11. Равжир Намжил
12. Мөнхөө Намууцэцэг
13. Гомоо Нарантуяа
14. Махсул Октябрь
15. Цэвэнжав Оюунцэцэг
16. Хадыс Табарак
17. Семейхан Тотыхус
18. Женисхан Тохтархан
19. Зодоо Туулсайхан
20. Хорхой Пүрэвдорж
21. Долгор Хоролсүрэн
22. Янжив Цогзолмаа  

Анги 8 В

1. Оразхан Айша
2. Рымхан Алиягул
3. Хажахман Аскерхан
4. Сахаба Бердибек
5. Жумагажы Бахытгул
6. Хатпа Белетхан
7. Даривхан Бауыржан
8. Жахай Бахытгул
9. Какей Булбул
10. Сартышхан Дарига
11. Хайса Даметкен
12. Алданыш Даулеткерей
13. Загпар Даметкен
14. Секейхан Даулетхан
15. Өмей Ерменхан
16. Амангелди Есболат
17. Матай Ерболат
18. Халидолда Ерханат
19. Нургайв Ерболат
20. Машуу Жиналган
21. Бидахан Зоя
22. Мамбетай Камила
23. Хойшыбай Март
24. Жалел Перизат
25. Серикбай Наурызбай
26. Ахатай Сейтхали
27. Сахаба Сейтмурат
28. Шакей Санат
29. Хахарман Саягул
30. Азимхан Сережат
31. Сагай Халаган
32. Өжеке Хайратбек
33. Барбол Хуат
34. Манай Хыргауыл