Хамгийн сүүлд явуулсан буюу 2013 оны судалгааны үр дүнгээс авч үзэхэд манай улсад арван жилийн дотор архинд донтох эмгэг 25 дахин, сэтгэл түгших эмгэг найм дахин, сэтгэл гутрах эмгэг долоо дахин өсч, судалгаанд хамрагдсан нийт хүн амын 65 хувьд нь сэтгэцийн тулгамдсан асуудал (сэтгэл түгшилт 18.5 хувь, нойргүйдэл 17.1 хувь, архаг ядаргаа 16.2 хувь, сэтгэл гутрал 6.6 хувь, архинд донтох эмгэг 6.2 хувь) байгаа нь сэтгэцийн эмгэгийн өвчлөл манайд эрчтэй явагдаж байгааг харуулж байна. Түүнээс гадна манай улсад жил бүр 460-475 хүн амиа етгүүтгэдэг гэсэн статистик тоо бий.  ДЭМБ-ын статистик датагаар Монгол Улсын амиа хорлолтын түвшин 100.000 хүн амд 28.1 хувьд хүрч уг үзүүлэлтээрээ дэлхийд гуравдугаарт эрэмбэлэгдэж байв.  Амиа егүүтгэж байгаа хүн амын дундаж нас 18-29 буюу ид хийж бүтээх залуу насандаа амиа алдаж байгаа харамсалтай тоо баримт байгаа юм.
Тухайлбал Нийгмийн Эрүүл Мэндийн Үндэсний Төвөөс  2013 онд явуулсан “ЕБС-ийн сурагчдын эрүүл мэндийн зан үйл” сэдэвт судалгаанд дөрвөн сурагч бүрийн нэг нь амиа хорлох талаар боддог, долоон сурагч бүрийн нэг нь амиа хорлохоор төлөвлөж, 10 сурагч бүрийн нэг нь нэгээс дээш удаа амиа хорлох оролдлого хийсэн бол  сурагчдын олонх нь сэтгэл зүйн ямар нэгэн асуудалтай тулгарч  гурван сурагчийн  нэг нь уур, сэтгэл бухимдлаа хэрхэн удирдах талаар хичээл ярианд оролцсон гэсэн үр дүнгээс харахад хүүхэд, өсвөр үеийнхний сэтгэцийн эрүүл мэнд санаа зовоож буй асуудал болоод байгаа юм.

 

 

-Өсвөр үеийнхний дунд сэтгэл хөдлөл зан үйлийн байдал нэлээд тулгамдсан асуудал болж байгаа гэдгийг судалгаагаар батласан байна. Судалгааны үр дүнгээс хуваалцахгүй юу?
 -“Хүүхэд өсвөр үеийн сэтгэцийн эрүүл мэндэд хамгийн их тулгамдаж байгаа асуудал бол архи, тамхины хэрэглээ, хүчирхийлэлд өртөх, амиа хорлох талаарх бодол сэтгэхүйтэй, сэтгэл гутралд орсон, цахим тоглоом, цаашлаад мансууруулах бодист донтох байдлаар илэрч байна. 1990 оноос өмнө хүүхэд, өсвөр үеийн сэтгэцийн асуудалд оюуны хомсдол зонхилж байсан бол 1990 оноос хойш нийгэм эдийн засгийн тогтворгүй байдалтай холбоотойгоор сэтгэцийн эмгэг гэхээсээ илүү сэтгэцийн тулгамдсан асуудлууд зонхилж эхэлсэн. Сэтгэцийн эрүүл мэндийн үндэсний төв 2013 онд өсвөр үеийнхний дунд сэтгэл хөдлөл зан үйлийн судалгааг хийсэн. Үндэсний хэмжээнд буюу хөдөөгийн 11 аймаг, хотын таван дүүрэг нийтдээ 2250 хүүхэд тэдний  2250 эцэг эх 72 багшийг хамруулсан. Тус судалгаанд 11-18 настай өсвөр насны хүүхдийг хамруулсан. Судалгаанд хамрагдсан хүүхдүүдийн  60  хувь нь сэтгэл хөдлөл зан үйлийн хувьд хэвийн, 30 хувь нь сэтгэлзүйн тулгамдсан асуудалтай, есөн хувь нь сэтгэл хөдлөл зан үйлийн эмгэгтэй гэж гарсан байна. 

 

 

-Ихэвчлэн ямар шалтгааны улмаас эдгээр хүүхдүүд сэтгэл зүйн хувьд асуудалтай болоод байна вэ?
-Маш олон хүчин зүйл нөлөөлж байгаа. Жишээ нь, эцэг эхийн архидалтын байдал, гэр бүлийн салалт, гэр бүл эцэг эхээсээ хол амьдарч байгаа байдал нь сэтгэл хөдлөл зан үйлийн эмгэгт өртөх эрсдэлтэй байгаа хэмээн үзэж байгаа. Сэтгэлзүйн тулгамдсан асуудалтай хүүхдүүд асуудлаа зөв зохистой шийдвэрлэж чадвал сэтгэцийн  хувьд эрүүл байдалд шилждэг бол асуудлаа шийдэж чадалгүй даамжирснаар сэтгэцийн эмгэг байдалд шилждэг. Сэтгэлзүйн тулгамдсан асуудалтай хүүхдийн хорт зуршлын хувьд архи хэрэглэдэг бол тамхи хэрэглэдэг, мансуурдаг, тоглоомонд донтдог гэх мэт хавсарсан шинж тэмдэгтэй байдаг. Дээрх  судалгааг 2017 онд Улаанбаатар хотын хэмжээнд дахин хийсэн бөгөөд 2013 онтой харьцуулахад сэтгэл зүйн хэв шинж байдал нь  60-70 хувьд нь тогтвортой хэвээрээ байгаа үр дүн гарсан. Эдгээр асуудалд өртсөн өсвөр насны хүүхдүүдийн 30-40 хувийг нь засах, сайжруулах боломж нээлттэй байгаа

 

-СЭМҮТ-д он гарснаас хойш сэтгэл хөдлөл зан үйлийн асуудалтай хэчнээн хүүхдүүд эмчлүүлсэн бэ. Эмчлүүлэхээр ирж буй хүүхдүүдийн дийлэнх нь ямар шалтгааны улмаас эмчлүүлж байна вэ?
-СЭМҮТ-д хүүхэд, өсвөр үеийнхний клиникийн  тусламж, үйлчилгээ үзүүлэх тасагт хэвтэж байгаа хүүхдүүдийн ерөнхий бүтцийг аваад үзэхээр нийт хэвтэн эмчлүүлж байгаа хүүхдийн 95-98 хувь өсвөр насны хүүхдүүд, оношын бүлгээр аваад үзвэл  цахим тоглоомонд донтож байгаа хүүхдүүд байна. Хүйсийн хувьд өсвөр насны хөвгүүд дийлэнх нь байгаа бол цөөн хувь нь бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн гэр бүлийн таагүй орчноос улбаалж сэтгэл гутралд орсон охид байна. Судалгааны дүнгээс харахад жил ирэх тусам үйлчлүүлж байгаа хүүхдийн тоо өсч байгаа нь сэтгэл эмзэглүүлж байгаа юм. 2003, 2004 онд  цахим тоглоомонд донтсон 30 орчим хүүхэд жилдээ хэвтэн эмчлүүлж байсан бол өнөөдөр жилд 200 орчим хүүхэд эмчлүүлсэн байна. Эдгээр хүүхдүүдийн 10 хувь нь давтан эмчлүүлсэн байгаа. Сүүлийн үед  19-30 насны залуус мансууруулах бодис хэрэглэх болсон. Өмнө нь шинжилгээгээр мансууруулах бодис хэрэглэсэн тохиолдол орж ирдэггүй байсан бол одоо жилдээ 1000 гаруй шинжилгээ орж байна. Цаашид  бид өсвөр насны хүүхэд залуустаа түлхүү анхаарал хандуулахаас гадна аливаа орчинд дасан зохицох чадваргүй бие хүмүүстэй ч анхаарах цаг болжээ. Нийгэмд бие хүний эмгэгтэй хүмүүсийн тоо  олон болох тусам  хэнтэй  ч таардаггүй, хаана ч дасан зохицдоггүй хүмүүсийн тоо ихсэнэ. Хүнд муу юм хийчихээд түүнийхээ араас сэтгэл нь өвддөггүй, хөндий, хүйтэн, хувиа хичээсэн хүмүүсийн  тоо сүүлийн  үед нэмэгдэж байгаа нь эмгэнэлтэй. Сэтгэлзүйн ханамж гээч зүйлийг мэдрэхгүй, хүнийг хайрлаж энхрийлж, дотоод мэдрэмж нь үүсээгүй, хүнлэг сэтгэлгүй хүмүүсийн тоо олон болж байгаа нь сэтгэцийн эмгэг өссөн үзүүлэлтэд нөлөөлж байгаа юм.