Ц.ХАС
 Төрийн өндөр албан тушаалтнууд, та бидний итгэл хүлээлгэн төрөө түшүүлэх гэж сонгосон УИХ-ын гишүүд ард түмнийхээ эсрэг ажиллаж, гэмт хэргийн үүр уурхай болсныг хэвлэл, олон нийтийн сүлжээгээр ил тод бичиж зарим нь хууль хяналтын байгууллагад шалгуулсаар байна.
 Энэ бүхний ард ар талын найдвартай хамгаалал, хөхиүлэн дэмжигч гол штаб нь болсон МАН-ын хөлсний бичээчдийн ажил гэж болох ч ийм үзэл бодол олны дунд мэр сэр оршиж, хуучнаа (нэг намын дарангуйлагч дэглэм) санагалзах явдал байсаар.
 Уг нь тэртээ 30 жилийн өмнө Монгол оронд бугшаад байсан, өөрийн гэх мэдэлгүй, гадаад улсаас хараат  төрийн тогтолцоог өөрчлөх гэж жагсч явсан залуусын хүчин зүтгэлээр тогтсон ардчиллын ач буяныг Монгол орны наян настай буурайгаас найман сартай бяцхан хүүхэд, эгэл жирийн малчнаас эхлээд өнөөдөр төрийн сэнтийд залран суугаа түшээд  хүртэл бүхий л хүн хүртэж, эдэлж байгаа сан. 

 Ардчиллыг, АН-ыг хамгийн их үзэн яддаг атлаа Ардчилсан хувьсгалын ач буянг хамгийн их хүртэж яваа УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдорж гэхэд л хуучин МАН-ын дарангуйлсан социалист нийгэм хэвээр байсан бол өнөөдөр ямаршуухан явж байх байсан бол.
 Ц.Элбэгдорж нэг нийтлэлдээ “Ц.Нямдорж бол шорон тогтолцоонд талтай хүн. Монголд өрнөсөн ардчиллыг дэмжиж нэг үг дуугарсан удаагүй. Тэр ардчиллыг үргэлж зууж, урж сэглэж ирсэн” хэмээн хэлсэн байдаг.
1990 онд Цэргийн прокурорын орлогч байсан Ц.Нямдорж, магадгүй тэр л албаа хаасаар тэтгэвэртээ гараад өнөөдөр үс нь элэгдэж халцарсан каракуль захтай саарал польто өмсчихсөн даавуун тор бариад хүнсний 20 дугаар дэлгүүрт мах сүүнд дугаарлаж, бас зүгээр байхгүй “жаахан махтай юм өгчих л дөө” хэмээн нь хэлээд худалдагч бүсгүйд нь загнуулаад, автобусанд орохоороо “урагшаа яваад өг л дөө, зөнөг минь” хэмээн кондукторт чичлүүлээд явж байх байсан даа.
 Гэтэл 1990 онд мөхөл сэхлийнхээ ирмэг дээр ирсэн нам нь “усанд живж байгаа хүн дэрснээс барьж авдаг” гэдэг шиг Ю.Цэдэнбалаа харьд цөлчхөөд хүнгүйдэхдээ ардчиллыг хамгийн их харааж байснаар нь Ц.Нямдоржийг Увсын хүн болохоор нь өөд  татсан биш УИХ-ын гишүүний сэнтийд хадагдаж Хууль зүйн сайдаар найман удаа ажиллан, “Эрдэнэт” үйлдвэрт хүүтэйгээ нийлж шахаа хийгээд, зуслангийн байшингаа хоригдлуудаар бариулаад явж байгаа.
 Энэчлэн социализмын үед 600 төгрөгийн цалин, сайндаа байгууллагаас өгсөн зуслангийн нэг амбаартай байсан хүмүүс өнөөдөр хувийн зуслан харш, жийп машинтай, халаасандаа гадаад паспорт, ам.доллартой болчихсон атлаа Ардчилсан хувьсгалыг муу хэлээд “ардчиллаас л бүх зүйл боллоо” хэмээн хараагаад явж байгааг юу гэж ойлгох вэ.
 Ардчилсан хувьсгал ялаагүй бол С.Баяр МОНЦАМЭ-гийн сурвалжлагчаараа, М.Энхболд хотын захиргааны хэлтсийн даргаараа байгаад насыг барах байсан биш үү. 1992 онд Орост сургууль төгсөөд ирж байсан Г.Занданшатар хаана мэргэжилтнээр очиж хэзээ хэлтсийн дарга болох байсан юм бол, ёстой бүү мэд.
 30-хан жилийн өмнө шүү дээ. Хашааныхаа хаалгыг гөлмөн төмрөөр бүрчихсэн хүнийг цагдаа дуудаж, “дэлгүүрт зардаггүй энэ материалыг хаанаас ямар замаар олсон” гэж байцааж, валютын дэлгүүрт ордог хүнийг НАХЯ хянаж, хувьдаа автомашин худалдаж авсан хүнийг Аюулаас хамгаалах яам хараандаа авч, гадаадад ажлаар, аялал жуулчлалаар яваа хүмүүсийг тагнуул туршуул дагаж явдаг байсан шүү дээ.
Гар утас, машин тэрэг, өргөн хэрэглээний энэ их олон төрлийн бараа бүтээгдэхүүнийг ардчилал авчраагүй, хөгжил дэвшлийн аясаар аяндаа ороод ирэх л байсан гэх хүмүүс бий. 1964 онд МАХН-ын Төв хорооны бүгд хурал дээр Б.Нямбуу, Ц.Лоохууз, Б.Сурмаажав нар “ЗХУ-тай хийж байгаа худалдаа алдагдалтай байна. Өөр бусад улс орнуудтай эрх тэгш худалдаа хийе” гэж шүүмжилснийхээ төлөө “Намын эсрэг бүлэг” хэмээн цоллуулж ажил албан тушаалаасаа хөөгдөн цөлөгдөж малчин болж байсан гашуун түүх бий. Тэгэхээр та бидний өнөөдөр хэрэглэж байгаа энэ тансаг зүйлийг МАХН (өнөөгийн МАН) гадаад улс орнуудтай худалдаа хийгээд авчрах байсан уу. Үүнийг нь ЗХУ зөвшөөрөх байсан уу...
 Ардчилсан хувьсгалын бидэнд олгож өгсөн хамгийн үнэт зүйл нь хүний эрх, эрх чөлөө. Иймдээ ч өнөөдөр  хүмүүс хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, олон нийтийн сүлжээгээр эрх баригчдаа, УИХ-ын гишүүдийг шүүмжлэх нь бүү хэл доромжилж чаддаг болсон. “Жижиг дунд үйлдвэр хөгжүүлэх сангийн хулгайчдыг шүүхэд шилжүүлье, энэ хүмүүсийг төрд дахин бүү алхуул” гэсэн бичвэр олон нийтийн сүлжээгээр л нэг дүүрэн.
Ц.Нямдорж “Үндэсний шуудан” сонинд өгсөн нэгэн ярилцлагадаа “Би Ерөнхийлөгчтэй таардаггүй хүн  л дээ” гэх юм уу, МАН-ын бага хурал дээр намын дарга М.Энхболдыгоо Ерөнхий прокурор, АТГ-ын даргыг өөрийн хүнээр томилсон гэх мэтээр шүүмжлэх эрхийг чухамдаа өөрийнх нь үзэн ядаад байдаг ардчилал олгосон баймаар.
 Ц.Нямдорж Хууль зүйн яам, Цэргийн прокрорын газарт ажиллаж байхдаа Ю.Цэдэнбал, Ж.Батмөнх даргыг ингэж шүүмжилж чадах байсан уу...
Өнөөдөр олон нийтийн сүлжээгээр УИХ-ын гишүүдийг зураг хөрөгтэй нь тавиад энэ хүмүүсийг төрд дахиад бүү алхуул, шоронд хий, дүүжил, цаазаар ав гэж бичиж байгаа хүмүүс 30 жилийн өмнө ингэж бичиж чадах байсан болов уу.
 Ардчилсан хувьсгал ялсан даруйдаа “Малыг малчдад” гэсэн уриа дэвшүүлж байхад “монголын мал сүргийг дуусгах гэлээ”, “бүх малаа хядаад тагтан дээрээ хураачихна” хэмээн жадлан эсэргүүцэж байсан хүмүүс өнөөдөр мянгат малчин болчихсон байгаагаа юуны ач буян гэж ойлгож явдаг бол.
 Говьд 75, хангайн бүсэд 25 амины малтай байхаар хуульчилчхаад үүнээс давсныг нь нэгдэлд нийгэмчилдэг, ганц нэгийг нууж дарсан нь шоронд явдаг, аминдаа малгүй нь эхнэрээ төрөхөд шөлний хонь авах гэж нэгдлийн даргаар цохуулаад хаа байсан хэдэн өртөө газар байгаа айлаас нэг төлөг авдаг байсныг хүмүүс мартчихсан гэж үү. Гэтэл өнөөдөр Монголын мал сүрэг 60 саяд хүрснийг биш юмаа гэхэд УИХ-ын гишүүд нь өөрсдөө мянгат малчин болчихсон байвал яах вэ.
 Өнөөдөр хамгийн түгээмэл нэр, нэршил бол Чингис болж дээ. МАН-ын том зүтгэлтэн гэх С.Батболд өөрийн буудлаа “Чингис” хэмээн нэрлэж, төрийн түшээд монгол дээл манж хувцсаар гоёж, архи сархад, хивс дэвсгэр, үзэг бал, юм бүхэн Чингис нэртэй болсон нь бас юуны үр дүн ач буян юм бол. 1962 онд их эзэн Чингис хааны мэндэлсний 800 жилийн ойг тэмдэглэх гэж хөшөөг нь босгон, марк хэвлүүлсэн МАХН-ын Төв хорооны нарийн бичгийн дарга Д.Төмөр-Очирыг “марксизмд харш үндэсрхэг үзэлтэн, нам ард түмний түүхэн ололт амжилтыг үгүйсгэн дайрагч, улс төрийн талаар эрүүл бус үзэл санаа дэлгэрүүлэгч” хэмээн цоллож ажил албан тушаалаас нь халан цөлж, хожим нь амийг нь зэрлэгээр хөнөөж байсан нам бол өнөөгийн МАН биш үү.
 Хамгийн гол зүйл, ололт бол Ардчилсан хувьсгал та бидэнд сонголт хийх эрх, эрх чөлөө олгосон. Дэлгүүрт ороод жирийн нэг хэрэглээний зүйлээ сонгох боломжоос эхлээд төр улсыг минь жолоодож авч явах хүнийг сонгох эрхтэй болсноо бид юуны ач буян гэж ойлгох вэ. Өмнөх нийгэмд та дэлгүүрт ороод ганцхан төгрөг 40 мөнгөний талх л авдаг байсан бол өнөөдөр арав хорин үйлдвэрийн 40-50 төрлийн талхнаас дуртайгаа голж шилэн байж сонгоод авч байгаа.
 Үүнлүгээ “Нам ба нам бусчуудын эвслээс нэр дэвшигчдийн төлөө саналаа өгцгөөе” гэсэн зурагт хуудсан дээр ганц хүний нэр бүхий саналын хуудсыг зөвхөн эвхээд л саналын хайрцганд хийдэг байсан бол өнөөдөр гурав дөрөв, зарим тохиолдолд 5, 6 нэр дэвшигчдийн дундаас та өөрийгөө төрд төлөөлөх хүнээ сонгож байгаа.
Өмнөговийнхон гэхэд л гурван хүний дундаас Н.Амарзаяаг хамгийн сайн нь хэмээн сонгочихоод өнөөдөр түүгээрээ “Би ямар та нарыг гуйж сонгогдсон юм уу... Ирэх бүрт юм гуйж байдаг та нар хэн юм” гэж загнуулаад сууж байгаа.
 Нийгмийн даатгалын сангийн 240 тэрбум төгрөгийг өөрийн банкиндаа байршуулах нэрээр хувьдаа завшчихсан Б.Ундармааг нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн иргэд есөн хүний дундаас хамгийн сайн нь л гээд өөрсдөө л сонгосон биз дээ.
 Өнөөдөр авто замын татварыг тав дахин нэмж байгаа тэр Р.Дагва, С.Амарсайхан нарыг та бид л Нийслэлийн ИТХ-д сонгосон биз дээ. Бидэнд өөр сонголт байсан уу гэвэл байсан шүү дээ. Зөв сонголт хийх эрх, боломжийг нь Ардчилал та бидэнд олгосон ч түүнийгээ та бид л буруу ашиглаж, магадгүй тэрхэн зуур МАН-ын улиг болсон муу арга мөнгө төгрөг, бэлэг сэлтэд хууртагдсаныхаа хариу горыг ингээд дөрвөн жил, түүнээс ч илүү хугацаагаар эдлэх болчихоод байгаа нь энэ.
 Тэгэхээр хамаг буруу Ардчилсан хувьсгал, Ардчилалд байгаа юм биш, та бидний сонголтод байгаа юм биш байгаа...