Ийм нэгэн мөрт бий.

...Өчигдөр хэлсэн, хийсэн бүхэн

Өөрөө чи минь биш байсан

Зуун грамм гуай чиний минь дотор

Зочилж орчихоод дэмийрч байсан..." гэх. Товчхондоо, эл мөрт бол манай нийгмийн хэсэгхэн зурвасаас харж болох "өнгө". Тодруулж хэлбэл, уусан үедээ чи өөрийн мэдэлгүй чи биш болж хувирна. Зуун грамм гуай тархи, оюун бодлоор дамжаад үг, үйлдлийг чинь удирдаж гарна. Ийм л агуулга. Агуулга нь энгийн боловч асуудал нь өнөөгийн нийгмийн толгойн өвчин болоод удаж байна.

Сүүлийн жилүүдэд асуудал нь ч өөрөө залуужив бололтой. Олон мянган залуус амьдралаа, оюун санаагаа архиар "угжиж" байна.  Нэг татна, хоёр татна. Энэ хорвоод санаа зовних зүйлгүй мэт болж, харсан бүхэн найз болж харагдана. Харин дараагийн удаад "Одоо ганц" гэж явсаар д тоолж барамгүй олон “ГАНЦ” хоногийг архитай цуг өнгөрүүлсэн байх нь. Ийм л амьдралын эргүүлэгт орсон мянга мянган залуус бидний дунд алхаж яваа нь нууц биш.

Болгоомжлолоор эхлүүлсэн эл нийтлэлээ хэтэрхий бараантуулж яах вэ. Залуус бид ухаантай. Залуус хэмээн цохон тодотгохын учир нь, энэ нийгэмд "бугшсан" өнөө зөв мэт харагддаг болчихсон буруу хандлагуудыг өөрчилж чадах хүчтэй хүмүүс нь бид учраас тэр л дээ. Нэг л өдрийн дотор бүх зүйл өөрчлөгдөөд архигүй тайван нийгэм бий болчихгүй нь ойлгомжтой. Гэхдээ аажим аажмаар "Уухгүй бол муу" гэх хандлагаас ангижрахад бидний оролцоо чухал. Тэгвэл бид яг ямар хандлагыг өөрчлөх ёстой юм бэ гэдэгт хариулт эрье.

-ЗӨВ НЬ: Өөрийгөө хайрлах нь гэр бүлээ хайрлаж буй хэлбэр, тэднийгээ бодоод “Үгүй” гэж хэлж чаддаг байя-

Архи зүгээр л нэг УНДАА юу. Түүнийг амсаж л орхивол, дахин уу гэж дотроос ятгана, буруу зүйлд уруу татаж, бүх зүйлийг санаагаараа тушаана. Хүнийг “хүн” биш болгох шид архинд л байна. Үүнээс ч давсан нэг л үнэн бий. Үүдэж болох эрсдэлийг уусан архи чинь ч, уулгасан хүн чинь ч хариуцахгүй.

Нөгөө талдаа, өөрийгөө хайрлах нь ч соёл. Энэ бол гэр бүлээ, чамайг гэсэн хүн бүрийг хайрлаж буйн илрэл. Гэхдээ зөвөөр. Тиймээс энэ удаа хайртай бүхнийхээ төлөө “Үгүй” гэж хэлээд, хундагатай ширээг АЛГАСААРАЙ. Халуун хоол хийгээд, ширээ тойрон суугаад хөгжилдөх гэр бүл чинь таныг хүлээж байгаа. Цонхоороо хараад.

-ЗӨВ НЬ: “Арчаагүй” авир сэргэдэг гэдгээ мэддэг бол архийг АЛГАС-

"Ээж согтуудаа бид хоёрыг зоддог. Өлсөөд зах орсон. Хүмүүс хоол авч өгдөг" хэмээн ярих бяцхан охид.

"Архи олж ир гэж эхнэр, дагавар жоохон хүүхдээ гэрээсээ хөөж араас нь гутлаа шиддэг арчаагүй эр" -ийг мэдэгдсэн хөрш залуугийн яриа.

Гэхдээ энэ бүгд буруу. Чухамдаа урвуугаа харчихсан амьдрал чинь архи гээчтэй цуг оршиж байгаа цагт зөвийг юунаас хайх юм бэ. Юу гээч, согтуу ээждээ зодуулдаг бяцхан охидын ээж архи уудаггүй байсан бол тэд дулаахан гэртээ элэг бүтэн, хорвоо дээрх хэтийдсэн ачааг үүрэлгүй эрхэлж туниад суух байсан байх. Харин гутлаа шиддэг эр архины хамааралтай биш байсан бол эхнэр, хүүхдүүдтэйгээ халуун ам бүлээрээ нэг ширээн дээр тойрч суугаад үдэш бүр яриа дэлгэн, инээд наргиа тасрахгүй байх байсан ч юм билүү. Гэхдээ хэрвээ шүү дээ...

Нэг өдрийн хугацаанд дунджаар архи согтууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэсэн 231 иргэн эрүүлжүүлэгддэг. Харин 231 гэх энэ тооны цаана хэдэн мянган бяцхан зүрх зодуулах вий, даарах вий хэмээн айж суугаа бол гэдгийг бодоход ч өр өвтгөм. Энд хэлэх нь, бусдыг зоддог, дээрэлхдэг, эрүүлдээ ч хэлэмгүй үгс амнаас тань урсдаг гэдгийг мэддэг, бусдаас сонсож байсан бол уух үедээ "арчаагүй" авир гаргадгаа хүлээн зөвшөөрч, архийг алгасдаг байгаарай.

-ЗӨВ НЬ: Гэрийн минь үүдээр архи барьж орж ирэх гэж байгаа бол намайг АЛГАС-

Манайхны дунд түгээмэл дэлгэрсэн ийм нэгэн буруу хандлага бий. Зорьж зочилж очоод, яриа дэлгэн суудаггүй мөртөө уусан үедээ найз минь, нөхөд минь гэж харанхуй шөнөөр архи барьж гэрт ирэх явдал. Уулзаж учрахыг үгүйсгэсэн зүйлгүй. Харин гэр бүлээрээ тайван гэгч нь амарч байх цагаар ирээд үр хүүхдийнх нь дэргэд архи ууна гэдэг бол хэтийдсэн бүдүүлэг үйлдэл л дээ. Ийм үйлдэл гэр бүлийн уур амьсгалыг тухгүй болгож орхидог нь худал биш.

Залуу минь, нэг гартаа архи бариад аль нэг найзындаа очиж ууя гэж яваа бол тэр бодлоо энэ удаад алгасаарай. Тэнд бидний хайрлаж, хамгаалах ёстой бяцхан үрс өсөж, хүмүүжиж байна.

-ЗӨВ НЬ: Жолоо барьж яваа нэгнээ АЛГАС-

Шинэ жилийн баяр хаяанд ирсэн өдрүүд. Хөлтэй, хөөртэй, баярлаж догдолсон, ийш тийш яарсан хүмүүс гудамж талбайд машинтай машингүй холхино. Гэвч энэ өдрүүдэд "Яав л гэж дээ" гэх ахархан бодолтой жолооч нар согтуу чигээрээ жолооны хүрд атгах зөрчил илт нэмэгддэг. Энэ нь зарим талаараа жолоо барьж яваа нэгнээ хүндлэл ярьж, шахах үзэгдэл элбэг буйтай холбоотой.

“Чи биднийг хүндлээд ганц л татчих”, “Бүгдийг нь уу гэхгүй ээ, зүгээр л амсчих”, “Бүгдээрээ л ууж байна” гэх мэт үгсийг хаа нэг сонсож байсан санагдаж байна уу. Шахагчдын сонгодог арга барил нь энэ. Уухгүй гэсэн нэгнээ үгээр "барьж иднэ".

"Ганц татчих” гэсэн үгнээс болж хэдэн хүн хайртай хүмүүс дээрээ очих замдаа хорвоог орхисныг хэлж мэдэхгүй. Шахагчдын хувьд "Жолоо барьж явна аа" гэх татгалзсан үгийг тань тоолгүй УУ хэмээн шавдуулах нь эрхээ эдэлж буй хэрэг юм бол тэдний нөлөөнд автахгүйгээр татгалзах нь ч таны эрх.

Гэр бүлдээ эсэн мэнд, аюул эрсдэлгүй очиг гээд жолоо барьж яваа нэгнээ алгасаж чаддаг байя, залуус аа. Хундага архин дээр тогтох хүндлэл гэж үгүй шүү дээ.

-Архитай бус хайртай бүсгүйтэйгээ болз, бор дарсыг бус аав, ээж дээрээ зориод очоорой-

Орчин үеийн залуус салбар бүрт хүч сорьж байна. Ийм байхад архинд хамаг залуу насаа даатгаад явах нь утгагүй. Тиймээс амьдралын буруу хэв маягаасаа салж, зөв дадлыг бий болгоход анхааръя.

Сайн бодоод үзвэл, бидний амьдралд архины найзаас чухал “сонголт”, архинд зарцуулахаас илүү амттай “эрүүл” хором мөч их шүү дээ. Жишээлбэл, заал ав, фитнесээр хичээллэ. Ууланд алх. Ууя гэсэн бүхэн дээр харайж очиж уух бус хайртай бүсгүйгээ болзоонд уриад, аяга кофе уунгаа яриа дэлгэ. Ажилтай гээд очиж чаддаггүй бол аав, ээжийгээ зориод нэг оч.

Бод доо. Өнөөдөр чамайг архи амсаагүйн төлөө чиний төлөө гэсэн бүхэн ямар аз жаргалтай байх бол.

эх сурвалж: UBN.mn