Архив, албан хэрэг хөтлөлтийн тухай хууль (шинэчилсэн найруулга)-ийн танилцуулга хүргэж байна.

Нийгмийн хөгжлийн чиг хандлага, архивын үйл ажиллагааг боловсронгуй болгох, хуулийг хэрэгжүүлэх явцад гарч буй зөрчил, дутагдлыг арилгах шаардлагын хүрээнд Архив, албан хэрэг хөтлөлтийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг Монгол Улсын Засгийн газраас 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдөр Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн бөгөөд Архив, албан хэрэг хөтлөлтийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг Улсын Их Хурал 2020 оны 04 дүгээр сарын 24-ний өдөр баталж, уг хуулийг 2020 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.
Архивын салбарын харилцааг зохицуулсан анхны хууль болох Архивын тухай хууль 1998 онд батлагдаж, өнгөрсөн 22 жилийн хугацаанд 8 удаа нэмэлт, өөрчлөлт орсон байна. Архив, албан хэрэг хөтлөлтийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгаар архив, албан хэрэг хөтлөлт нь арга зүй, зохион байгуулалтын хувьд нэгдмэл байх, архивын ашиглалт хуулийн хүрээнд нээлттэй, шуурхай байх, албан хэрэг хөтлөлтийн болон архивын сан хөмрөгийн бүрдүүлэлт тогтмол үнэн зөв, бүрэн байх эрх зүйн орчинг хуулиар бүрдүүлсэн бөгөөд дараах зарчмын шинжтэй асуудлыг хуульд тусгасан.

Үүнд:
• албан хэрэг хөтлөлтийн үйл ажиллагааг анх удаа хуулийн хэм хэмжээгээр зохицууллаа;
• архивын баримт зэрэглэлийг холбогдох хуулийн заалттай уялдуулж, хуулийн шалгуур хангасан архивын баримтыг хосгүй үнэт баримтад хамааруулахаар зааж, нэн үнэт, үнэт, ердийн гэсэн зэрэглэлд хамааруулах архивын баримтыг хэрхэн тодорхойлох үндэслэлийг;
• Үндэсний архивын сан хөмрөгийн баримт болон архивын хосгүй үнэт, нэн үнэт, үнэт баримтыг салбарын харьяалал, өмчийн хэлбэр, мэдээлэл агуулагчийн төрөл, хадгалагдаж байгаа байршлаас үл хамааран тэдгээрт улсын нэгдсэн тоо бүртгэл хөтлөхөөр тусгаж, нэгдсэн тоо бүртгэлд орох баримтын мэдээллийг хэрхэн авах талаар;
• Үндсэний төв архив, салбар архив, төрөлжсөн архив, байгууллагын архивын эрх зүйн байдлыг нарийвчилан тодорхойлж, төрийн архивын чиг үүрэг, түүнийг байгуулах, өөрчлөх, татан буулгах үндэслэл, зарим төрийн архив салбар архивтай байхаар;
• Үндэсний архивын сан хөмрөгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэгч болох байгууллагын архивын анхан шатны баримт бүрдүүлэх, нөхөн бүрдүүлэх, үйл ажиллагаанд тавигдах шаардлаг, хуулиар хүлээх үүргийг;
• өмчийн хэлбэрээс үл хамааран байгууллага бүр архивтай байх, тэдгээр нь албан хэрэг хөтлөлтийн явцад үүссэн архивын баримтыг хуульд заасан хугацаанд түр хадгалах, ашиглуулах, байнга хадгалах архивын баримтыг төрийн архивын хадгалалтад шилжүүлэх үндсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэх талаар;
• архивын баримтын үнэ цэнэ, дахин давтагдашгүй шинж чанарыг харгалзан архивын баримтыг хадгалах үйлчилгээг тусгай зөвшөөрөлтэйгээр эрхлүүлэх, тусгай зөвшөөрлийг архив, албан хэрэг хөтлөлтийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллага олгодог байхаар;
• архивын ерөнхий газрын дэргэд ажилладаг баримт нягтлан шалгах орон тооны бус комиссын чиг үүргийг Архивын ерөнхий газрын гүйцэтгэх үндсэн чиг үүрэгт оруулж тусгасгаар архив, албан хэрэг хөтлөлтийг мэргэжил арга зүйн нэгдсэн удирдлагаар хангах тус газрын эрх, үүрэг бүрэн хангагдахаар;
• архив судлал, баримт судлалыг хөгжүүлэх, архивын баримтыг эрдэм шинжилгээ, судалгааны эргэлтэд оруулах, олон нийтэд сурталчлах, архив, албан хэрэг хөтлөлтийн чиглэлээр ажиллаж байгаа хүний нөөцийн чадавхыг сайжруулах, мэргэшүүлэх асуудлаар гарч байгаа хэрэгцээ, шаардлагыг харгалзан үзэж Сургалт, судалгааны төвийг Архив, албан хэрэг хөтлөлтийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын дэргэд ажиллуулахаар;
• төрийн болон байгууллагын архивын чиг үүрэгт архивын баримтыг цахим хэлбэрт шилжүүлэх, мэдээллийн сан бүрдүүлэх, архивын ашиглалтын үйл ажиллагаанд цахим үйлчилгээ нэвтрүүлэх, цаасан суурьтай болон цахим архивын баримтын хүчин төгөлдөр байдлыг;
• цахим архивын санг төлбөртэй болон төлбөргүй хадгалах үйлчилгээний талаарх зохицуулалтыг;
• Үндэсний архивын сан хөмрөгт төрийн чиг үүргийг хууль, эсхүл гэрээний үндсэн дээр хэрэгжүүлж байгаа хуулийн этгээдийн архивын баримтыг хамруулахаар;
• төрийн архивын үндсэн чиг үүрэгт хамаарах хөмрөгийн баримтын агуулга, бүрэлдэхүүн, байршлыг цахим мэдээллийн санд оруулахаар;
• төрийн архивын ажилтны нийгмийн баталгааг хангах зэрэг асуудлыг хуульчиллаа.