Архангай аймгийн Өндөр-Улаан сумын Бэлх багийн нутаг, Чулуут голын гүүрээс зүүн урд нэгэн хаваржаа бий. Тэр бол Монголын XX зууны утга зохиолын сод төлөөлөгч, нэрт найрагч Чимэдравдангийн Мягмарсүрэнгийн унасан газар Толгойн гууны хаваржаа юм. Яруу найрагч, сэтгүүлч, эдийн засагч Ч.Мягмарсүрэн олноо “Сумын заан” нэрээр алдаршсан. Тэрбээр 1980-аад оноос уран бүтээл туурвиж яруу найргийн “Тэнгэрийн цэнхэр морьд” (1989), “Бодь сэтгэл” (1990), “Аргалын гал” (1991) номуудаа амьд ахуйдаа хэвлүүлж байсан юм. Харин түүнийг өөд болсноос хойш хоёр жилийн дараа үр хүүхэд, гэр бүлийнхэн нь “Ташаа тамгаар Чулуут” (1996) номыг нь эмхтгэн гаргасан юм. Ч.Мягмарсүрэн найрагчийн энэ хорвоод ирсэн томилолт дэндүү богинохон байжээ. Монгол ахуй үнэртсэн сод мөрүүдээ үлдээгээд тэрбээр 38-хан насандаа хорвоогоос одсон юм. Ингээд уншигч та бүхэндээ монгол найрагч Ч.Мягмарсүрэнгийн шилдэг бүтээлүүдийг өргөн барья. Оюуны цэнгэл эдлэх болтугай.

СУМЫН ЗААН

Хол явж барилдаагүй
Сумын заан
Хот орж зодоглоогүй
Сумын заан
Армийн гурван жил
Хил дээр зогсч
“Аз дутаж”
“Алдарт” ороогүй
Сумын заан
Ардын их баяр наадмаар
Аваргуудыг
“Араажаваар” цоллоход
Өөрийгөө цоллосон юм шиг
Баярладаг
Гуяа алгаддаг
Сумын заан
Эмээл дээр төрсөн юм шиг
Эрэлд явж
“Эр бор харцага”-ыг
Тэрлэгээ гандтал
Хээр дуулж,
Морь шинжиж
Өссөн, бас
Өтлөх
Сумын заан
Хорьтойдоо, сурсан
Ганц мэхээ
Хориогүй хийдэг
Хорьсон ч бас хийдэг
Хийхээрээ давдаг
Заргүйгээс
Залууг
Зартайгаас
Зааныг ч давдаг!
Ганц тэр мэх нь
Гар дунгуй
Ноднин жилийн наадамд
Ногт ганзагалж ирсэн
Хөрш сумын
Хөрстэй хүргэр
Цөстэй хүрэн эрийг
Хүсэл бардам зан,
Хүүхнүүдийн харц
Дуртай нь ч бас
Дунгуйлдаж хаячхаад,
“Манаатай хө” гэж алга болоод
Манантай уул руу дэргүүлж одоод
Маргааш нь ч ирээгүй
Сумын заан
Хүүхдүүдээ эрхлүүлж
Хүзүүн дээрээ мордуулж
Сур элдэж
Адуу дэллэж,
Сураг тавьж
Эрэлд явж
Сумандаа л барилдаж
Дандаа биш ч түрүүлж
Даага хөтөлсөн
Сумын заан
Дээш арсаж зодогловол
Дэвжээ нь үгүйлэх
Сумын заан
Өөдөө өгсөж барилдвал
Өвгөд нь үгүйлэх
Сумын заан.
1987 он